Wskaźniki referencyjne
Informacje o wskaźnikach referencyjnych oraz ryzykach związanych z ich stosowaniem
Informacja ogólna o rozporządzeniu BMR
Rozporządzenie BMR to rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1011 z dnia 8 czerwca 2016 r. w sprawie indeksów stosowanych jako wskaźniki referencyjne w instrumentach finansowych i umowach finansowych lub do pomiaru wyników funduszy inwestycyjnych. Rozporządzenie BMR określa m.in. zasady, na jakich opracowywane są wskaźniki referencyjne oraz reguły nadzoru nad podmiotami (tzw. administratorami wskaźników), które te wskaźniki opracowują i udostępniają uczestnikom rynku finansowego, w tym bankom.
Rozporządzenie BMR oraz jego akty wykonawcze mają na celu zapewnienie wysokiej jakości wskaźników referencyjnych oraz zapobieganie manipulacjom tymi wskaźnikami, a także zwiększenie wiarygodności oraz dokładności wskaźników referencyjnych, opierając je
w większym stopniu na danych transakcyjnych.
Przepisy Rozporządzenia BMR określają wymogi prawne dla podmiotów, które opracowują wskaźniki referencyjne (tzw. administratorów) oraz które dostarczają administratorowi dane potrzebne do wyznaczania wartości wskaźnika referencyjnego.
Rozporządzenie BMR nałożyło na banki obowiązek opracowania planu awaryjnego, który określa sposób postępowania banku w sytuacji, gdy nastąpi istotna zmiana wskaźnika referencyjnego, z którego Bank korzysta, albo zaprzestanie opracowywania wskaźnika referencyjnego. Bank zobowiązany jest do odpowiedniego odzwierciedlenia tego planu
w umowach zawieranych z klientami.
Bank, podobnie jak cały sektor bankowy, opracował plan awaryjny. Klauzule awaryjne odzwierciedlające ten plan zamieszczane są w umowach z klientami. Jeżeli Twoja umowa kredytowa nie zawiera klauzuli awaryjnej, Bank umożliwia zawarcie bezpłatnego aneksu wprowadzającego zapisy planu awaryjnego.
Informacja o wskaźnikach referencyjnych
Wskaźnik referencyjny jest indeksem stanowiącym odniesienie do określenia kwoty przypadającej do zapłaty z tytułu umowy lub instrumentu finansowego. Na podstawie wskaźników referencyjnych banki wyznaczają oprocentowanie kredytów, lokat, papierów dłużnych i innych instrumentów finansowych.
Wskaźniki referencyjne są opracowywane przez administratorów. Administrator wskaźnika referencyjnego jest podmiotem niezależnym od banku, działa na podstawie specjalnego zezwolenia, podlega nadzorowi organu publicznego, a jego zadaniem jest opracowywanie wskaźnika referencyjnego, wyznaczanie metodologii jego opracowywania, oraz jego publikacja. W Polsce nadzór nad opracowywanymi wskaźnikami sprawuje Komisja Nadzoru Finansowego.
Administrator określa metodologię wyznaczania wartości wskaźnika referencyjnego. Wartość wskaźnika jest uzyskiwana w wyniku pomiaru jego rynku bazowego (np. ceny transakcji depozytu na rynku międzybankowym). W zależności od sytuacji ekonomicznej wartość wskaźnika może być podatna na zmiany.
Najpowszechniejszym wskaźnikiem referencyjnym stosowanym w umowach kredytowych w złotych polskich jest WIBOR. Jest to średnia stopa procentowa rynku międzybankowego, po jakiej banki w Polsce są skłonne udzielić innym bankom pożyczek w walucie polskiej, na ustalony okres. Administratorem tego wskaźnika jest GPW Benchmark S.A. z siedzibą w Warszawie przy ul. Książęcej 4, 00-498 Warszawa. Komisja Nadzoru Finansowego wydała dla GPW Benchmark S.A. zezwolenie na prowadzenia działalności jako administrator wskaźników referencyjnych stóp procentowych, w tym kluczowych wskaźników referencyjnych.
Wskaźnik WIBOR aktualizowany jest codziennie. Informacje dotyczące WIBOR-u, w tym jego wartość, opis metody jego opracowywania, opublikowano na stronie internetowej pod adresem: https://gpwbenchmark.pl/
Bank w zawieranych z klientami umowach kredytowych wykorzystuje wskaźnik referencyjny WIBOR, który jest zmiennym elementem oprocentowania kredytów. Zmiana wartości wskaźnika referencyjnego może spowodować wzrost części odsetkowej raty kredytu, powodując wzrost całkowitego kosztu kredytu.
Ryzyka związane ze stosowaniem wskaźników referencyjnych
Ryzyka ogólne:
- administrator danego wskaźnika referencyjnego może podjąć decyzję o zaprzestaniu jego opracowywania albo odpowiedni organ może cofnąć administratorowi zezwolenie na opracowywania danego wskaźnika;
- niektóre wskaźniki referencyjne, w tym ich metodologia, mogą ulec zmianie przez administratora danego wskaźnika referencyjnego z przyczyn regulacyjnych lub biznesowych;
- wskaźniki referencyjne mogą przestać być publikowane lub opracowywane w całości lub w odniesieniu do konkretnego okresu odsetkowego lub konkretnej waluty, a odpowiednie wskaźniki alternatywne mogę nie zostać wyznaczone;
- wskaźniki referencyjne mogą przestać w sposób adekwatny odzwierciedlać dane realia gospodarcze lub dany rynek, ze względu na zaprzestanie przekazywania danych wejściowych przez podmioty przekazujące takie niezbędne do opracowywania dane lub wskaźnik referencyjny zostanie uznany przez właściwy organ nadzoru za niewiarygodny, przez co nie będzie kwalifikował się do pomiaru danego rynku bazowego.
Ryzyko zmiany przez administratora metody opracowywania wskaźnika referencyjnego
Podmiot opracowujący dany wskaźnik referencyjny jest uprawniony do wprowadzenia zmiany w metodzie opracowywania wskaźnika referencyjnego w trybie określonym w dokumentacji wskaźnika referencyjnego publikowanej przez administratora na jego stronie internetowej. Dokonanie takiej zmiany przez administratora poprzedza proces konsultacji publicznych,
w ramach których administrator określi zakres proponowanej zmiany oraz jej uzasadnienie. Uzasadnieniem dla dokonania zmiany w metodzie opracowywania wskaźnika referencyjnego dla administratora może być przykładowo konieczność dostosowania metody opracowywania wskaźnika referencyjnego do wymogów Rozporządzenia BMR, wytycznych organu nadzoru lub rekomendacji jednostki nadzorczej.
Konsekwencją dokonania przez administratora zmiany w metodzie opracowywania wskaźnika referencyjnego może być zmiana jego wartości. Zmiana wartości wskaźnika referencyjnego w wyniku dokonanej przez administratora zmiany w metodzie jego opracowywania może wpłynąć na zmianę wysokości części odsetkowej raty kredytu.
Ryzyko zaprzestania przez administratora opracowywania wskaźnika referencyjnego w sposób trwały lub czasowy
Podmiot opracowujący wskaźnik referencyjny jest uprawniony do zaprzestania w sposób trwały opracowywania wskaźnika referencyjnego w trybie określonym w dokumentacji wskaźnika referencyjnego publikowanej przez administratora na jego stronie internetowej, z zastrzeżeniem przewidzianych w tym zakresie uprawnień organów nadzoru wynikających z art. 21 oraz 23 Rozporządzenia BMR. Administrator może podjąć decyzję o zaprzestaniu opracowywania wskaźnika referencyjnego w szczególności z przyczyn biznesowych (czynnik pozaekonomiczny) lub z uwagi na uznanie przez administratora, że dane wykorzystywane do opracowywania wskaźnika referencyjnego nie są reprezentatywne dla rynku lub realiów gospodarczych, których pomiar jest celem tego wskaźnika referencyjnego. Proces zaprzestania opracowywania wskaźnika referencyjnego poprzedza proces konsultacji publicznych trwający zazwyczaj kilka miesięcy, w ramach których administrator określi datę, od której zamierza zaprzestać opracowywania wskaźnika referencyjnego.
Dodatkowo metoda opracowywania wskaźnika referencyjnego zazwyczaj wskazuje, że istnieją okoliczności, w których w danym dniu administrator może nie być w stanie wyznaczyć wartości wskaźnika referencyjnego, na przykład w sytuacji nieotrzymania przez administratora - wystarczającej ilości danych niezbędnych do wyznaczenia w danym dniu wartości wskaźnika referencyjnego.
Rozporządzenie BMR uprawnia Komisję Europejską lub krajowy organ do wyznaczenia tzw. zamiennika dla znikającego wskaźnika. Zamiennik można wyznaczyć tylko pod pewnymi warunkami, określonymi w rozporządzeniu BMR i tylko w odniesieniu do określonego katalogu wskaźników referencyjnych. Jeśli Komisja lub krajowy organ wyznaczy zamienny wskaźnik referencyjny, będzie on z mocy prawa używany w umowach, w których nie ma klauzuli awaryjnej lub jest ona nieodpowiednia. W pozostałych przypadkach stosowane będą zapisy z umowy i zawartej w niej klauzuli awaryjnej.
Więcej informacji na temat zmian i zasad opracowywania wskaźników referencyjnych można znaleźć na podanych poniżej stronach internetowych:
- Administrator wskaźnika WIBOR: https://gpwbenchmark.pl/
- Fixing NBP: https://www.nbp.pl/
- UKNF: https://www.knf.gov.pl/dla_rynku/Wskazniki_referencyjne
Informacje o historycznych wskaźnikach referencyjnych WIBOR można znaleźć na stronie administratora wskaźnika referencyjnego (https://gpwbenchmark.pl), gdzie znajdują się raporty:
- „Stawki Referencyjne WIBID i WIBOR” dla każdego roku kalendarzowego od 2006 roku,
- „Wartości Fixingu” dla każdego roku kalendarzowego od 2000 do 2005 (na dole strony).
